Pacjent zgłaszający się do gabinetu psychoterapeuty ma zazwyczaj mgliste pojęcie o tym, jak wygląda psychoterapia i czego może się spodziewać. Często nie zna lub nie widzi różnicy pomiędzy psychologiem, a psychoterapeutą, nie mówiąc już o świadomym wyborze nurtu psychoterapii. Warto jednak zapoznać się po krótce z założeniami poszczególnych paradygmatów, gdyż będą one wyznaczały sposób pracy z pacjentem.
Wyróżniamy kilka szkół psychoterapeutycznych, jednak wiodące i najczęściej spotykane są: podejście psychodynamiczne, poznawczo-behawioralne, systemowe.
Psychoterapia psychodynamiczna wywodzi się od klasycznej psychoanalizy. Tak jak psychoanaliza bierze pod uwagę występowanie w życiu psychicznym człowieka nieświadomych motywacji, wewnętrznych konfliktów, które mogą determinować jego wybory, postawy, przeżycia. Ilustracją nieświadomego podłoża problemów człowieka może być przypadek wielokrotnego, niezrozumiałego powtarzania w życiu wzorców relacji, zachowań. Niekiedy mimo świadomych wysiłków na rzecz zmiany i zdroworozsądkowych prób uporania się z problemem odkrywamy, że oto znów powtarza się w naszym życiu jakiś schemat, co czyni nas wobec niego bezradnymi. Warto wtedy skorzystać z pomocy psychoterapeuty, który pomoże nam zrozumieć, dlaczego funkcjonujemy tak, a nie inaczej i przejąć nad tym bardziej świadomą kontrolę. Zasadnicza różnica pomiędzy psychoanalizą, a podejściem psychodynamicznym polega na tym, że to ostatnie uznaje wpływ realnego życia, a także biologicznych czynników na funkcjonowanie człowieka.
Rozpoczęcie psychoterapii jest poprzedzone konsultacjami, które mają na celu zdiagnozowanie problemu oraz określenie celów psychoterapii. Zawierany jest kontrakt, który określa zasady przebiegu psychoterapii. Zazwyczaj sesje odbywają się raz lub dwa razy w tygodniu i trwają 45-50 minut. Czas trwania terapii zależy od konkretnego przypadku i zwykle nie jest z góry określony, jednak psychoterapia psychodynamiczna jest zaliczana do długoterminowych.
Podczas sesji terapeutycznych pacjent jest proszony o podejmowanie tematów, które są dla niego istotne, mówienie w sposób swobodny o swoich problemach lub też mówienie tego, co przychodzi pacjentowi do głowy jeśli nie ma aktualnie żadnego wątku, który chciałby poruszyć. Nie istnieją określone tematy, które muszą być poruszone podczas terapii. Pacjenci nie otrzymują zadań domowych ani porad dotyczących rozwiązywania bieżących problemów. Terapeuta nie zajmuje stanowiska w kwestii dylematów pacjenta, nie rozstrzyga, kto ponosi winę za problemy małżeńskie ani nie przekazuje „ostatecznej prawdy” o pacjencie. Zamiast tego wspólnie z nim analizuje strony jego wewnętrznego konfilktu, towarzyszy mu w uzyskiwaniu większego rozumienia siebie oraz podłoża problemu co ma skutkować zmniejszeniem napięcia i cierpienia pacjenta.
Celem psychoterapii psychodynamicznej jest trwała zmiana osobowości, dlatego potrzebny jest czas, aby zmiany zostały „uwewnętrznione” przez pacjenta. Powierzchowne skupienie na wyizolowanym problemie, podobne do usuwania objawu zamiast przyczyny może skutkować jego rychłym pojawieniem się w innej formie. Ponadto jednym z kluczowych czynników leczących obok wglądu (czyli intelektualnego zrozumienia problemu) jest relacja terapeutyczna. To właśnie w relacji, w reakcjach pacjenta na terapeutę, sposobie jego przeżywania odegrać się mają typowe dla pacjenta sposoby wchodzenia w interakcje z innymi. Gabinet terapeutyczny daje bezpieczną przestrzeń dla ujawniania wszystkich swoich uczuć i myśli, przyjrzenia się im i wyciągnięcia wniosków. Dlatego tak potrzebny jest czas, aby zjawiska przeniesieniowe w terapii mogły zaistnieć.
Psychoterapia psychodynamiczna jest stosowana w szerokim spektrum zaburzeń nerwicowych, psychosomatycznych, lękowych, depresyjnych, osobowościowych. Znakomicie nadaje się do pracy nad problemami w relacjach z innymi. Podczas konsultacji wstępnych psychoterapeuta określa celowość podjęcia psychoterapii dla konkretnego przypadku. Przeciwwskazaniem są czynne uzależnienia oraz psychozy. Potrzebna jest własna motywacja i chęć zmiany, gotowość do przyglądania się sobie i refleksji, a zatem również co najmniej przeciętny poziom inteligencji.
Coraz częściej psychoterapia jest zalecana przez lekarzy psychiatrów jako metoda prowadzona równolegle do farmakoterapii lub zamiast niej, a także po jej zakończeniu.
Autor: Monika Norko