Depresja – emocje, które nie chcą odejść

23 lutego to Ogólnopolski Dzień Walki z depresją. Został ustanowiony przez Ministerstwo Zdrowia już 20 lat temu. Celem tego dnia jest upowszechnianie wiedzy o tej chorobie oraz zachęcanie do leczenia.

Czynnie włączamy się w tę akcję. W tym roku jedna z naszych specjalistek – Bogusława Wasiewicz – przygotowała tekst w tym temacie. Zapraszamy do lektury.

Czym jest depresja?

Depresja w ujęciu potocznym jest stanem obniżonego nastroju, możemy powiedzieć że ktoś ma „chandrę”, „doła”, „gorsze dni”. Natomiast w ujęciu klinicznym depresja to choroba afektywna, czyli związana z nastrojem, emocjami, która może zakończyć się nawet śmiercią.
Przeżywanie emocji, zarówno pozytywnych: radości, przyjemności, błogości, jak i negatywnych: złości, wstrętu, smutku, lęku itp., jest czymś naturalnym i normalnym. Wszystkie emocje są potrzebne, nie sposób przejść wyłącznie z uśmiechem na twarzy przez życie. Emocje przychodzą zgodnie z tym, co czujemy w danym momencie i odchodzą… aby ich miejsce mogły zająć kolejne emocje.

W depresji jest tak, że emocje przychodzą i nie chcą odejść. Przychodzi smutek, lęk, który wczepia się w człowieka i nie zamierza go opuścić. Wszystko staje się szare i trudne, czas spowalnia a sił brakuje. Osoba depresyjna podejmuje wysiłki, ale każda czynność staje się trudna do wykonania, zabiera dużo więcej czasu niż przed chorobą, trochę tak jakby chory z wysoką gorączką miał wykonywać swoje codzienne obowiązki.

Depresja to choroba, która ma wiele twarzy, zaburzenia nastroju mogą mieć różny stopień nasilenia (łagodny, umiarkowany, ciężki) może też mieć charakter dwubiegunowy, czyli przebiegać od depresji do manii, od nastroju głębokiego smutku po niekontrolowaną euforię.

Można jednak wymienić główne objawy depresji, warto je poznać, nie po to żeby leczyć się na własną rękę, ale po to żeby wiedzieć kiedy szukać profesjonalnej pomocy.

Głównie objawy depresji:

• Smutek, przygnębienie, odrętwienie
• Cierpienie, niepokój
• Utrata czerpania przyjemności i zadowolenia (nic mnie nie cieszy)
• Zmniejszenie aktywności, apatia
• Zmęczenie, brak energii, bierność i wycofywanie się
• Brak apetytu (zaniedbywanie posiłków i odpowiedniego nawodnienia)
• Zaburzenia snu (problemy z zasypianiem, budzenie się nad ranem, nadmierna senność)
• Zaburzenia procesów poznawczych, osłabienie zdolności zapamiętywania
• Urojeniowe poczucie winy, niska samoocena, poczucie bezwartościowości
• Napięcie wewnętrzne, lęki, drażliwość
• Dolegliwości somatyczne (bóle głowy, brzucha, w klatce piersiowej, nerwobóle)
• Myśli samobójcze
  
  Obniżenie nastroju – smutek prawie zawsze jest obecny, osoby doświadczające depresji mówią że ich smutek jest głęboki a jego nasilenie nie zmienia się. Osoby depresyjne tracą zadowolenie z życia i nie czerpią przyjemności z tego co dotychczas było dla nich źródłem radości i spełnienia (anhedonia). To co cieszyło staje się obojętne a nawet przygnębiające.
  
  Przygnębienie w zależności od stanu chorego może nadawać koloryt otaczającej rzeczywistości: od wszystkich odcieni szarości po głęboką przerażającą czerń.
  
  Odrętwienie, spowolnienie – osoba chora przestaje interesować się sprawami, które były dla niej ważne. Jest pozbawiona energii i każda czynność staje się w jej ocenie trudna i wyczerpująca. W stanach ciężkich nawet wstanie z łóżka rano jest wyzwaniem. Osoba z depresją może mieć problem zarówno z planowaniem, jak i realizacją zadań, które wcześniej wykonywała automatycznie. Spowolnione zostają również reakcje emocjonalne, sposób poruszania się, mówienie i szybkość reakcji na bodźce zewnętrzne. Osłabieniu ulegają zdolności poznawcze osoba gorzej zapamiętuje i przetwarza informacje.
  
  Zaburzenie motywacji – bierność, unikanie wycofywanie się z przypisanych ról społecznych (matki, ojca, pracownika, ucznia itd.), osoba przestaje dbać o higienę, posiłki i odpowiednie nawodnienie organizmu.
  
  Unikanie kontaktów – trudności w funkcjonowaniu widoczne są również w relacjach społecznych. W związku z nie wywiązywaniem się ze swoich zadań osoba z depresją unika ludzi. Nie ma siły się tłumaczyć czy wysłuchiwać wiadomości. Wycofanie się i zaniedbanie obowiązków mogą wywoływać poczucie winy, bezwartościowości.
  
  Przyczyny występowania depresji
  
  Mogą mieć charakter wewnętrzny, będzie to pewna skłonność, która mamy zapisaną w genach (podobnie jak z alkoholizmem), nie mamy na nią wpływu, po prostu skłonność w nas jest mniejsza lub większa. Wiadomo jednak, że alkoholikiem nie zostanie ten kto nie nadużywa alkoholu, nie pijesz – nie będziesz alkoholikiem. Dlatego warto powiedzieć o czynnikach, na które mamy wpływ.
  
  Do czynników ryzyka wystąpienia depresji należą:
  
• Straty związane ze śmiercią kogoś bliskiego (czasami nawet strata ukochanego psa)
• Straty dotyczące zdrowia, sytuacji finansowej
• Kumulacja zmian (za dużo w jednym czasie)
• Zaburzenie rytmu dnia i nocy (brak dbałości odpowiednią ilość i jakość snu)
• Zaburzenie aktywności i wypoczynku (nadmiar pracy lub bezczynność)
  
  Na sytuacje te nie mamy pełnego wpływu, ale można zabezpieczyć się przed tym, aby strata nie była dojmująca. Warto otaczać się większą ilością osób, pielęgnować dobre relacje. Wsparcie społeczne, wsparcie przyjaciół i rodziny chronią przed wystąpieniem depresji. Niekiedy w naszym życiu dzieje się za dużo, pomocne może być ustalenie priorytetów a niekiedy odpuszczenie kilku spraw po to żeby zachować równowagę. Ważna jest tez higiena życia psychicznego, na którą zdecydowanie mamy wpływ. Zachowanie dostosowanego do potrzeb rytmu aktywności i wypoczynku, dbanie o zdrowy sen i aktywność w ciągu dnia. Nie bez znaczenia będzie również nadużywanie lub ryzykowne stosowanie substancji psychoaktywnych.
  
  Co możesz zrobić, jeśli w swoim otoczeniu zauważasz osobę z objawami depresji?
  
  Osoba, która wpadła w sieci depresji niewątpliwie potrzebuje pomocy.
  Komunikaty: ”weź się w garść”, „inni mają gorzej”, „przecież nie jest aż tak źle”, „musisz się ogarnąć”, „przecież masz dzieci” nie są zbyt pomocne, zaprzeczają jedynie przeżywanym emocjom (smutek, żal, rozdrażnienie, lęk) a dalszej konsekwencji wzmagają poczucie winy i chęć izolacji.
  
  W takich trudnych chwilach właściwsze będzie empatyczne towarzyszenie osobie cierpiącej, ale nie narzucanie się. Pomoc w codziennych obowiązkach, ale nie wyręczanie, pomocne będzie zrozumienie, że bliska osoba nie jest w stanie działać w pełni swoich możliwości.
  
  Komunikaty: „wierzę w ciebie”, „przejdziemy przez to razem”, „nie rozumiem tego, co przeżywasz, ale bez względu na wszystko, jestem z tobą”, „zróbmy coś razem”, „zawsze możesz na mnie liczyć”, „jesteś dla mnie ważny/ważna” będą pomocne.
  
  Wsparcie zawsze uzależnione jest od stanu osoby wykazującej wcześniej wymienione objawy, jeżeli jest ciężki, to jedynym wyjściem jest udanie się do szpitala, ale w lżejszych przypadkach kontakt z psychologiem/psychoterapeutą dobrze znającym problem depresji będzie właściwym rozwiązaniem. Psychoterapia dotyczy zmiany niefunkcjonalnych sposobów myślenia, zachowania i reakcji na sytuacje trudne w sposób adaptacyjny i korzystny dla zdrowia osoby. Praca terapeutyczna dotyczy też tematów: komunikacji, bliskości, relacji w rodzinie, wyznaczania granic, samooceny, osiągania odpowiednich celów.
  
  Osoby bliskie mogą zauważyć objawy najwcześniej, a wczesne rozpoznanie i kontakt z lekarzem i terapeutą dają najlepsze rokowanie na pełne wyleczenie. Psychoterapia oraz farmakoterapia (w trudniejszych przypadkach jest niezbędna) to najlepszy sposób na pokonanie depresji – choroby jak każda inna.